Komt het weleens voor dat je last hebt of last hebt gehad van een van de volgende klachten? onderrugpijn, terugkerende blaasontsteking, lever/galsteen aanval, nierstenen, vruchtbaarheidsproblemen? Dan zou het weleens aan oxalaten kunnen liggen. Dit zijn stoffen die vallen onder de noemer antinutriënten. Dat zijn stoffen die in planten voorkomen en die door de plant gebruikt wordt om zich te verdedigen. Waar urinezuren worden gevormd bij slecht verteerde eiwitten zijn het de oxalaten die bij een teveel problemen geven.
Jouw darmstelsel kan daar in redelijke mate mee overweg maar worden oxalaten slecht of minder goed afgebroken dan kan dit klachten veroorzaken als: Prikkelbare Darm syndroom, Laaggradige ontstekingen in gewrichten, een rommelige stoelgang, verminderde potentie, gewrichtspijn of een bursitis die maar niet overgaat. Als je een van bovenstaande klachten hebt en wanneer tot nu toe niets heeft gewerkt, denk eens aan oxalaten (oxaalzouten).
De grote paradox van dit alles: oxaalzuur zit vooral in voeding die wordt gezien als zeer gezond. In de tabel hieronder vind je een overzicht. Oxaalzuur heeft een functie het bevordert de darmperistaltiek, het lichaam maakt er orootzuur van (b13), het is een antioxidant en kan worden omgezet in waterstofperoxide ter bestrijding van bacterien en bindt zware metalen. Het probleem zit erin dat bij een teveel aan oxaalzuur wordt het omgezet in oxalaat. Een zout dat als een klein kristal in weefsels en nieren kan blijven hangen. Dat is vanwege een gebrek aan een bepaalde bactiere die ik verderop bespreek.
Oxaalzuur vermijden is lastig maar heb je last dan is onderstaand overzicht met voedsel met de hoogste niveaus oxaalzuren nuttig:
- Fruit: bramen, frambozen, kiwi’s, sinaasappelen, mandarijnen, vijgen, sterfruit, cacao (dus ook chocolade)
- Groenten: rabarber, okra, prei, bieten, aardappelen, aubergine, zoete aardappelen, courgette, wortelen, selderij, olijven, peterselie, paprika’s, pepers
- Bladgroenten: spinazie, bietengroen, boerenkool, palmkool, snijbiet
- Noten en zaden: amandelen, cashewnoten, pinda’s, sesamzaad, hazelnoot, pistache.
- Peulvruchten en sojaproducten: Tempé, tofu, sojamelk, groene, zwarte, bruine bonen en kidneybonen
- Granen: bulgur, maïs, tarwe, amarant, hennepzaad en boekweit.
- Dranken: Chocolademelk, zwarte thee, oploskoffie, donker bier
Oxaalzuur bindt zich aan vitamines en mineralen en je kunt oxaalzuur proeven: het geeft een wat prikkelend, stroef-slijmerig gevoel in de mond en keel en op je tanden. Sommige mensen hebben er veel last van, anderen minder.
Oxalaten zijn natuurlijk voorkomende verbindingen. Ze komen voor in planten, dieren en mensen. Je lichaam kan van nature oxalaten aanmaken uit verschillende stoffen, waaronder (een teveel aan) vitamine C, fructose en gist. Bepaalde tekorten aan voedingsstoffen kunnen de oxalaatsynthese verhogen.
Een onderzoek uit 1984, gepubliceerd in het Journal of Nutrition, heeft aangetoond dat een dieet met veel suiker in combinatie met een laag gehalte aan vitamine B6 de oxalaatsynthese kan verhogen. Volgens een onderzoek uit 1982, gepubliceerd in de Journal of Urology, kan een tekort aan magnesium de vorming van calciumoxalaat verhogen. En tenslotte heeft een onderzoek uit 1987, gepubliceerd in de Annals of Nutrition Metabolism, aangetoond dat een tekort aan thiamine (B1) ook kan bijdragen aan een verhoogde oxalaatsynthese.
Het probleem is dat te veel oxalaten en oxalaatintolerantie bij mensen kunnen leiden tot chronische ontstekingen en chronische symptomen. De invloed van andere gifstoffen, fijnstof en stress werken hieraan mee. Er kan hierdoor een synergistisch effect optreden
Oxaalzuur verandert in een oxalaat als het een zout wordt, nadat het zich heeft gebonden aan een mineraal zoals calcium en magnesium. In deze vorm moet het worden uitgescheiden want hier kan het lichaam niets meer mee. Een teveel aan oxalaten in het bloed geeft stagnaties in de vorm van stenen. Nierstenen, pijnlijke gewrichten en laaggradige ontstekingen zijn hiervan een voorbeeld.
Tekenen en symptomen van een slechte oxalaatstofwisseling:
- Ontstekingen in gewrichten die spierstijfheid en pijn veroorzaken.
- Nierstenen
- Irritatie van de urinewegen, pijn of aandrang om te plassen.
- Vulvarpijn (chronische irritatie en pijn van de vrouwelijke genitaliën)
- Buikproblemen zoals constipatie of diarree
- Vitamine- of mineralentekort waaronder magnesium, calcium of vitamine B1 en B6.
- Vermoeidheid of slaapproblemen
- Histamine-reacties zoals netelroos, eczeem
- Candida-overgroei op de huid, brein, mond, geslachtsdelen en/of in de vorm van kalknagels.
Oxalobacter
De reden om over oxalaten te schrijven komt voort uit de ontdekking dat er één specifieke bacterie in de darmen in zijn eentje verantwoordelijk is voor de afbraak van oxaalzuur en oxalaten, namelijk de Oxalobacter Formigenes. So far so good, zou je zeggen… Helaas, maar waar, de oxalobacter legt als eerste massaal het loodje bij de inname van antibiotica. Hoe meer je in één keer binnenkrijgt of hoe langer je antibiotica neemt, des te groter de kans op uitroeiing van de oxalobacter. Vanaf dat moment gaat het oxaalzuur in je bloed omhoog bij het eten van gezonde voeding en wordt de kans groter op candida-overgroei, pijn, gewrichtsproblemen en nierstenen. Vitamine B1 en B6 kunnen de oxalaten verminderen, maar hierdoor krijg je snel een tekort aan deze vitaminen. Dat heeft met name invloed op het ontwikkelen van allergieën en mentaal gezien kan het toenemende mentale onrust, angst en vermoeidheid geven.
Enkele aandoeningen waarbij een teveel aan oxalaten een rol een speelt:
- Cystische fibrose, COPD en astma
- Chronische nierstenen (medisch aangeduid als nefrolithiasis)
- Schildklieraandoeningen of problemen zoals lupus, cirrose of het syndroom van Wilson
- Hyper- en hypothyroïdie en bijschildklierproblemen
- Bindweefselziekte
- Autisme
- Auto-immuunziekten
- Prikkelbare darm syndroom (IBS).
Oxalaten binden calcium en bij onvoldoende vitamine K krijgen ook je botten te weinig calcium en worden je nieren verder overbelast.
Minder goed presterende nieren worden zichtbaar bij vrouwen in de vorm van terugkerende blaasontsteking en bij mannen van boven de 50 in een verminderde urineflow en een afname van de stijfheid van de penis.
Meestal krijgt de prostaat dan als eerste ‘de schuld’ ervan. Maar wie behalve plasproblemen ook een lichte pijn in de onderrug heeft, vage pijn in de liezen, zwakke knieën of enkels heeft moet zeker denken aan zijn dieet en het binnenkrijgen van een teveel aan oxalaten. Ook de beruchte middagdip na het eten van brood is meer te wijten aan de oxalaten in de tarwe dan aan de gluten.
Heb je een rommelige ontlasting die dan weer dik en dan weer dun is, terwijl je geen gluten eet en de inname van zuivel beperkt tot geitenkaas? Denk dan aan oxaalzuurrijk voedsel en verminder die eens voor een tijdje. Als ik dit navraag in de praktijk dan vertellen mensen meestal dat ze te veel of te regelmatig cacao, spinazie, amandelen, soja, mais, tarwe en/of boekweit nuttigen.
Wat kun je doen?
Als je veel eet uit het eerder genoemde lijstje met oxalaatrijk voedsel en je hebt klachten die ik hierboven noemde, dan kun je denken aan een oxalaat-arm dieet van 6 weken. Wil je sneller, dan is het carnivoordieet de manier om oxalaten snel uit je lichaam te verwijderen. Het is wat dat betreft net als detoxen: neem je strikte maatregelen dan ontgift je lichaam snel, maar is er ook ongemak te verwachten. Dit kan in de vorm van opvlammingen, pijn en verergering van bestaande klachten. Langzaam en wat voorzichtiger lijkt dus een betere manier.
Een oxalaatarm dieet is de meest directe manier, maar je kunt meer doen om oxalaten uit je voedsel te weren. Bijvoorbeeld door het koken en weken van oxalaatrijk voedsel. Zo vermindert de hoeveelheid oxalaten aanzienlijk. Dan moet je wel het weekwater weggooien als je iets in de week hebt gelegd. 
Andere mogelijkheden:
- Drink citroensap, dat verlaagt de concentratie van oxalaten in het bloed.
- Gebruik magnesiumcitraat, zinkcitraat als supplement om oxalaten te binden.
- Verhoog de inname van B1 door meerdere keren per dag 250mg hiervan in te nemen.
- Gebruik een goed b-complex met de actieve vorm van B6.
- Eet calciumrijk voedsel dat laag in oxalaten is bijvoorbeeld broccoli, vis (wildvangst), bottenbouillon of volvette kwark/yoghurt
- Drink meer water met wat keltisch zeezout of elektrolyten.
- Gebruik een binder zoals activated charcoal of zeoliet maar dan wel alleen in de avond op relatief lege maag.
- Neem voldoende prebiotica en in een kuurvorm van 2 tot 4 weken een probioticum.
Bronnen:
https://jn.nutrition.org/article/S0022-3166(23)20101-7/abstract
Rushton HG, Spector M. Effects of magnesium deficiency on intratubular calcium oxalates_formation and crystalluria in hyperoxaluric rats. J Urol. 1982 Mar;127(3):598-604. PMID: 7062446
Sidhu H, Gupta R, Thind SK, Nath R. Oxalates_metabolism in thiamine-deficient rats. Ann Nutr Metab. 1987;31(6):354-61. PMID: 34261524.
Duncan SH, Richardson AJ, Kaul P, Holmes RP, Allison MJ, Stewart CS. Oxalobacter formigenes and its potential role in human health. Appl Environ Microbiol. 2002 Aug;68(8):3841-7. doi: 10.1128/AEM.68.8.3841-3847.2002. PMID: 12147479
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24393738/
